Witte oorlog

Het was een nog volledig blinde vlek in mijn kennis van de geschiedenis: de boerenoorlog die tussen 1899 en 1902 in Zuid-Afrika werd uitgevochten. De van Nederlanders afstammende Boeren vochten er om de hegemonie tegen de Engelsen. De Boeren vanuit hun thuisstaten Transvaal en Oranje Vrijstaat, en de Engelsen vanuit de Kaapkolonie. Martin Bossenbroek schreef een bejubeld en prijzen winnend boek over De Boerenoorlog. Hoe inzichtelijk die oorlog voor de lezer uiteindelijk ook wordt, heel uitzonderlijk vond ik het boek zeker niet. Bossenbroek deelde zijn verhaal op in drie delen, en in ieder deel wordt de chronologie beschreven met één figuur als centrale persoon. In het eerste deel de Nederlandse jurist Willem Leyds, die in Zuid-Afrika de rechterhand wordt van de 'boerenpresident' Paul Kruger. In het tweede deel volgen we de jonge ambitieuze Winston Churchill, die als journalist en opportunist met veel bravoure en geluk overal doorheen fietst. Het derde deel draait om de twintiger Deneys Reitz die met een groepje boeren een guerrillaoorlog probeert staande te houden. Door die perspectiefwisselingen ontbreekt een coherent opgebouwd verhaal waarin alle facetten van de oorlog het juiste gewicht krijgen. Sommige confrontaties tussen de boeren en de Engelsen worden in anderhalve regel afgehandeld, terwijl het oversteken van een rivier door opgejaagde boeren soms meer dan een pagina toebedeeld krijgt. In het eerste deel gaat het pagina's lang over de trajectkeuze, aanbesteding en aanleg van spoorlijnen, terwijl die aanbestedingen zelf er in de aanloop tot die oorlog niet toe doen (de spoorlijnen zelf later zeker wel). Het zal te maken hebben met de bronnen die Bossenbroek heeft gebruikt (overgeleverde dagboeken) alsook zijn keuze om het verhaal wat te kruiden met stoere passages. Het boek leest als een trein, en je komt voldoende over die witte oorlog in zwart Afrika te weten, maar ik heb overtuigender oorlogsbeschrijvingen gelezen.