Duistere decennia

Jaap Scholten was mij volledig onbekend. Zijn Kameraad baron kreeg ik vorige week van een vriendin cadeau; ik las het in enkele dagen uit. Het behandelt de eliminatie van de aristocratie van Roemenië en (deels ook) Hongarije door de communistische regimes die vanaf de Tweede Wereldoorlog tot 1989 beide landen aan een meedogenloze terreur onderwierpen. Scholten concentreert zich op Transsylvanië, maar neemt ook de Hongaarse aristocratie mee die voor de oprukkende Russen uit deels ook vanuit Transsylvanië in Hongarije een veilig heenkomen hoopte te vinden. In Roemenië werden in 1949 alle families van adel in één nacht van hun bed gelicht en gedeporteerd. De mannen kwamen dikwijls in werkkampen of gevangenissen terecht; vrouwen en kinderen werden ondergebracht in kelders en mochten de nieuwe stad waar ze moesten wonen niet verlaten. Scholten sprak vele slachtoffers of hun nazaten, en beschrijft vanuit hun levensverhalen in drie delen de voorbije wereld van de aristocratie van voor de Tweede Wereldoorlog, de communistische jaren van terreur en onderdrukking, en de wankele poging van enkelen die na de val van het communisme de oorspronkelijke draad weer probeerden op te pakken. Een helemaal consistent boek levert dat niet op. De persoonlijke verhalen zijn soms teveel van hetzelfde, en de persoonlijke impressies van het landschap doen er eigenlijk niet veel toe. Ogenschijnlijk heeft dit boek overeenkomsten met de journalistieke en toch ook persoonlijk gekleurde werkwijze van Frank Westerman, maar die construeerde zijn verhalen toch overtuigender en krachtiger. Desalniettemin levert dit boek een fraai inzicht in weinig vrolijk stemmende gebeurtenissen. En deze geschiedenis verdient het om gekend te worden!